“dăm vầng mây bạc
xanh
trời haiku”
(Đinh Nhật Hạnh)
Đọc câu thơ trên, trong tôi chợt hiện lên cảm giác khoáng đạt, sự vỡ lẽ của một tâm hồn cởi mở, biết đón nhận một điều gì đó, mới mẽ và kỳ thú.
Đó là thơ haiku Nhật Bản.
Như chúng ta đã biết, thơ haiku đã trở thành thể thơ Quốc tế, nhiều nước đón nhận, trong đó có Việt Nam. Nhưng để bén duyên với mảnh đất giàu truyền thống thi ca như nước ta, rất cần sự nhiệt tình của người đón nhận. Cách đây hơn nửa thế kỷ, các vị tiền bối đã đem Haiku vào Việt Nam, dịch và giới thiệu. Tuy nhiên, thời kỳ đó chưa được nhiều người Việt biết đến, mãi đến sau năm 1975 mới được biết đến nhiều hơn, mở rộng hơn, và nồng nhiệt hơn. Theo nhà thơ Đinh Nhật Hạnh, khi về hưu một số người yêu thơ ca lập ra các nhóm thơ, các CLB thơ vv…, thì bác Đinh Nhật Hạnh và một số bác nữa ở Hà Nội cùng nhau mày mò, tìm hiểu và sáng tác thơ Haiku…
Vì thế, khởi đầu nhà thơ viết:
“dăm vầng mây bạc”,
Ý thơ chỉ sự gắn bó, tha thiết đi tìm cái mới, túm tụm cùng nhau trong không khí thân thương vô vụ lợi. Cái sự tụ lại ấy, nhiệt tình và trong sáng quá, nhà thơ còn cho biết “chỉ có người già mới mê nổi haiku” thôi. Do đó, sau này các cụ đã hợp cùng nhau, trong Nam có CLB Haiku của giáo sư Lưu Đức Trung, ngoài Bắc có CLB Haiku Hà Nội. Thế là bản hòa ca đã được tấu lên, bằng cây đàn muôn điệu trên đất nước chúng ta, hòa cùng thời kỳ mở cửa hội nhập và phát triển, đã làm nên:
“xanh/ trời haiku”
Vâng, xanh một sức sống mới, trên vùng đất mới, để vun bón cho thể thơ mới, nguồn năng lượng vô biên từ xứ sở Mặt trời mọc. Ở đây, tác giả đã khéo vận dụng thủ pháp tương phản “mây bạc – trời xanh”, để làm nổi bật vùng thi ca mênh mông, chưa được khai thác; và những “vầng mây bạc” là những con người từng trải đã qua tuổi “tri thiên mệnh”, nhưng tài năng còn tiềm ẩn.
Có thể nói, đây là bài haiku viết từ cảm hứng tiên khởi nhất, về mối tình đối với thi ca. Có lẽ lúc ấy, nhà thơ Đinh Nhật Hạnh cũng đã tiếp cận với các khuynh hướng phát triển, và tiếp biến của các phong trào thơ haiku trên thế giới; và ông nhận ra rằng văn học nước nhà đang đón nhận một “Nàng thơ tí hon” vô cùng mới lạ, một “ngôi sao” lung linh du nhập vào nền trời thi ca Việt bao la, trong đó thể Lục bát đã làm nên những “dải Ngân Hà” bất tận. Vòng tay Lục Bát bao dung đã bắc cầu cho Haiku tỏa sáng. Chính vì thế, nên tôi cho đấy là sự kết nối thú vị, đã tạo ra bài thơ không những hay về nghệ thuật, thâu tóm vũ trụ và nhân sinh hòa quyện trong một tổng thể hài hòa, mà còn là dấu ấn ghi lại trang sử hình thành và phát triển Haiku Việt sau này…
Theo tôi,“dăm vầng mây bạc/ xanh/ trời haiku”, vô hình trung đã trở thành một trong những bài haiku hay nhất thời kỳ đầu. Với một từ khóa (xanh) đắc địa, nó đã phả vào hồn cốt của “dăm vầng mây bạc” sức sống mãnh liệt.
Và thơ Haiku từ đó, như một hạt mầm, bén rễ trên đất Việt, xông hương vào hồn người Việt, ngày càng xanh tốt trong khu vườn Việt – Nhật độc đáo, giàu tính trí tuệ và tinh thần nhân văn…
N.T.N
