Khúc Haiku về chiếc quạt mo

Khúc haiku đạt Giải Ba

Cuộc thi Haiku Việt 2017

Cung Văn Hóa Hữu Nghị Việt Tiệp, Hải Phòng

Chiếc quạt mo

âu yếm tấm thân tôi mệt mỏi

làn gió thời ấu thơ

Lê Văn Truyền

A fan made from areca leaf base

cooling my exhausted body

with the childhood breeze

by Trần Hữu Hiền

Cách nay mấy chục năm, đặc biệt trong thời chiến tranh, nhiều vùng quê miền Trung nắng như đổ lửa và người ta chỉ được hưởng làn gió mát lành từ những cánh đồng lúa, từ mảnh vườn xôn xao cây lá và từ tấm quạt mo cau. Những cây cau trong vườn cho ta những trái cau, lễ vật thiêng liêng của những ngày giỗ, ngày Tết, và trái cau cùng với lá trầu – lễ vật thiêng liêng của tình yêu và hôn nhân. Hoa cau rụng trắng bên thềm trong những đêm trăng sáng lan tỏa một làn hương nhẹ nhàng, thanh tao. Trong những ngày đói kém, đôi khi buồng hoa cau non được luộc lên thay rau xanh, ăn vào thấy ngọt ngọt, lâng lâng như có men say.

Thân cây cau già chết khô được xẻ làm đôi, khoét ruột để làm ống máng hứng nước mưa từ mái tranh vào những lu, chum đựng nước đầu chái nhà, cho ta những gáo nước mát lành giải cơn khát giữa trưa hè oi bức. Và tầu lá cau già, thỉnh thoảng đột ngột rụng, tạo một tiếng vang trong đêm thanh vắng như nhắc nhở ta sự hiện diện của quy luật tự nhiên “lá già phải rụng nhường chỗ cho lá non đâm chồi”. Sáng hôm sau, bà tôi lượm tầu lá cau, chặt lấy chiếc mo, cắt thành một tấm quạt, đem phơi ngoài sân nắng sau khi chặn bằng mấy hòn gạch cho tấm mo khỏi cong. Từ tay bà, chiếc quạt mo đã cho tôi làn gió mát thoang thoảng hương cau trong những buổi trưa hè đổ lửa, những đêm tháng năm, tháng sáu oi bức, ngột ngạt và những lúc làn da tôi nóng hừng hực, vầng trán hâm hấp mồ hôi vì những cơn sốt mà bà tôi thường gọi là sốt “vỡ da” của con trẻ.

Thời kỳ kinh tế bao cấp, cả cơ quan ngồi chờ đến lượt mình được bán “cung cấp” một chiếc quạt “tai chuột” bé tí. Đêm đêm trong các căn nhà tập thể vừa đủ kê một chiếc giường đôi, nóng hừng hực như một lò lửa bao bà mẹ trẻ thức ngủ chập chờn suốt đêm quạt chiếc quạt mo hoặc quạt nan cho những đứa con bé bỏng. Tay mỏi rã rời, lơ mơ trong cơn buồn ngủ ập vào đôi mi mắt, buông tay để rơi chiếc quạt. Như một phản ứng tự nhiên, người mẹ giật thột vơ lấy chiếc quạt và tiếp tục bao bọc cho con làn gió mát thấm đẫm tình mẫu tử nồng nàn. Trong làn gió mát của những chiếc quạt mo, quạt nan … những người mẹ gửi đến cho những đứa con thân yêu cả một tình yêu thương và sự hy sinh vô bờ bến. Bây giờ, chúng ta ngủ trong những căn phòng máy lạnh. Các công ty công nghệ hàng đầu đang nỗ lực quảng cáo để bán gió trời mát mẻ cho chúng ta qua những chiếc máy điều hòa nhiệt độ tân tiến. Để tạo làn không khí mát cho người có tiền, hàng trăm triệu “cục nóng” máy lạnh đang trút sức nóng cho những kẻ không tiền. Khí làm lạnh của hàng trăm triệu chiếc máy lạnh đang phân bổ tai họa môi trường cho toàn Nhân Loại, bất kể người giàu hay người nghèo, thông qua việc chọc thủng tầng “ôzôn”, và Trái Đất, ngôi nhà chung của chúng ta, đang nóng dần lên. Xem ra luồng gió máy lạnh hiện đại thật là “phi nhân tính”.

Một buổi trưa hè năm nay, cùng người bạn trẻ thăm một làng nhỏ miền Trung, tôi bỗng thấy một chiếc quạt mo lặng lẽ nằm trên chiếc chõng tre ngoài hiên nhà. Cầm chiếc quạt mo phe phẩy, một làn gió tuổi thơ bỗng ôm ấp tấm thân già cỗi của tôi và tim tôi bỗng tràn ngập một cảm xúc trẻ trung, thân quen khó nói nên lời.