Hà Nội…Mùa vãn thu đã buông những lá bàng vàng,vẫy tay tạm biệt trước khi đỏ rực những dinh bàng Yên Thái cổ xưa ;nao nức chờ mùa lá Phong đầu tiên sưởi ấm trời Thăng Long đang chuyển màu áo đỏ .Và heo may đã về trên những sắc màu áo ấm đầu mùa của các thiếu nữ phong phanh.Mùa đông sắp sang…
Theo chương trình đề ra trong 2 năm kế tiếp- từ năm 2018,Trang Website haikuviet.com Haikư- Hà Nội đã chuyên giới thiệu có hệ thống những thi phẩm tiêu biểu của 4 Đại thụ Haikư và Haikư cổ điển Nhật Bản qua 4 mùa XUÂN- HẠ- THU- ĐÔNG.Năm nay-2018 chúng tôi đã hoàn thành đăng phần sáng tác của Matsuo BASHO (1644-1694),BUSON(1716-1784) và Haikư cổ điển Nhật Bản.Năm sau,xin hẹn gặp lại thưởng thức tác phẩm chọn lọc của 2 Đại thụ ISSA và SHIKI.
Mùa đông xứ mình không có tuyết;mời các bạn mang áo ngự hàn cùng thưởng thức phong cảnh mùa đông xứ người qua các tác phẩm kinh điển mang dấu ấn thời gian.
Để có một nhìn nhận nhất quán và toàn bộ,xin mời tham khảo loạt bài này trên Website haikuviet.com từ đầu năm 2018.
Trân trọng,
Ban biên tập
MÙA ĐÔNG
Bài 1-
Trên núi, trên truông
không gì động đậy-
Sáng nay tuyết dày
Chyo-ni
Bài 2–
Chẳng còn trời đất-
Chỉ tuyết mà thôi !
rơi,rơi …vô hồi
Hashin
Bài 3–
Đẹp chưa !con quạ
thường ngày ghét thế-
Sáng này tuyết rơi
Basho
Bài 4–
Đến cả chú ngựa
cũng trông ra vẻ-
Tuyết về sáng nay
Basho
Bài 5–
Gà vịt ngủ yên
tuyết rơi
rất dày
Kien
Bài 6–
Dưới chiếc ô cũ
con dơi
ở nhờ
Buson
Bài 7-
Kìa!Chó mà lễ độ ,
lối mòn né chỗ
cho khách qua đường
Issa
Bài 8–
Con chim đang hót
đột ngột bỗng dừng –
Hoàng hôn tuyết rơi
Aro
Bài 9–
Xin trú tạm không cho !
dãy nhà đèn sáng-
Mưa tuyết phủ đầy
Buson
Bài 10–
Trên quãng đường chiều
khi tôi dừng lại
tuyết rơi nặng nhiều
Shiki
Bài 11–
Ánh sáng lâu đài
nhạt nhòa
trong đêm tuyết phủ
Shiki
Bài 12-
Đợt tuyết vừa rồi
phải chăng khác tuyết
năm này đang rơi?
Basho
Bài 13–
Khi tôi nghĩ trên mũ
chính tuyết của mình-
Thấy hình như nhẹ
Kikaku
Bài 14-
Một,
chỉ một chiếc ô đi qua
Chiều hôm tuyết rơi
Yaha
Bài 15-
Nhai nhai rau ráu
con ngựa ăn cỏ
một chiều tuyết rơi
Hyukoku
Bài 16-
Quả cầu tuyết đắp
cuối cùng
cũng to
Oemaru
Bài 17-
Lỗ nhỏ mình tè
rỗ trên mặt tuyết
ngay trước cửa nhà
Issa
Bài 18-
“ Có đây!Có đây! “
Ai vẫn đập cửa
bởi tuyết phủ dày, không sao nghe tiếng
Kyorai
Bài 19-
Đứng ngắm tuyết rơi
biến dần từng người một –
Mưa tuyết phủ dày
Katsuri
Bài 20-
Cầu cho ta chết
trên truông tuyết này-
Để thành “Phật Tuyết”
Chosui
Bài 21-
Sau mùa hoa cúc,
ngoài củ cải dài
còn gì nữa đâu
Basho
Bài 22–
Cỏ cây ngoài vườn đổ
đâu vẫn nằm đó,
y nguyên
Ryokan
Bài 23-
Gió Tây thổi dồn
lá vàng vun đống
tụ về hướng Đông
Buson
Bài 24-
Gió từ phương Bắc
lá vàng rơi rụng
dồn về phía Nam
Buson
Bài 25-
Vắng lặng,
một chiếc lá rụng
Kìa! một chiếc nữa rồi!
Issa
Bài 26-
Lặng yên –
con chim non đi trên lớp lá rụng
nghe rõ từng tiếng chân
Ryushi
Bài 27–
Mèo con
bỗng rạp mình xuống đất-
Chiếc lá rụng bay bay
Issa
Bài 28–
Lá vàng
ngâm đáy nước
đọng trên đá lô nhô
Joso
Bài 29–
Gió thổi
dồn bao nhiêu là lá –
Đủ cho ta sưởi rồi
Ryokan
Bài 30–
Cỏ thảo nguyên đổ rạp
mắt có thể rõi nhìn
khí lạnh đang tăng nhanh
Issa
Bài 31–
Khu rừng mùa đông
mỗi khi rìu chặt
hương cây tỏa lừng
Buson
Bài 32-
Xơ xác mùa đông
đi qua xóm nhỏ
chó sủa ấm lòng
Shiki
Bài 33
– Xa xa ,đây đó
rải rác đồng rau
trên truông cằn khô
Shiki
Bài 34-
Chỉ còn trụ lại
chiếc cổng ngôi đền
trên truông mùa đông
Shiki
Bài 35-
Con chim lẻ loi
kết bạn với mình
trên truông khô lạnh
Senna
Bài 36-
Con chim vụt bay,
ngựa già giật thột
trên truông đông cằn
Shiki
Bài 37-
Một đốm đèn
đi vào nhà
trên truông khô khát
Shiki
Bài 38-
Đuôi con ngựa
vướng bụi gai
trên truông khô hạn
Buson
Bài 39–
Bác nhổ củ cải
cầm một củ dài
chỉ đường cho tôi
Issa
Bài 40–
Mùa đông quạnh hiu
không gian tẻ nhạt
Tiếng gió
Basho
Bài 41-
Trận cuồng phong mùa đông
lọt thỏm vào rặng trúc
thế rồi tan ,êm luôn
Basho
Bài 42
Cơn bão mùa đông
cuối cùng cũng tắt
trong tiếng biển thầm thì
Gonsui
Bài 43–
Trận cuồng phong
không muốn mưa buốt mùa đông
chạm vào mặt đất
Kyorai
Bài 44–
Tiếng ai quát ngựa
ngay giữa bão dông
trên truông mùa đông
Kyokusui
Bài 45-
Rửa nồi
sóng loang mặt nước
hải âu lẻ loi
Buson
Bài 46-
Sân đền
kim thông rơi rụng-
Vắng thần sáng nay*
Boncho
*Theo Thần đạo Nhật Bản cứ tháng 10 Âm lịch,chư thần các chùa lại đi phó hội hàng năm tại đền Izumo suốt tháng.Do đó các chùa đều vắng khách thập phương trong thời gian này.
Bài 47-
Chư thần* đi họp vắng –
Lá rụng đầy chùa
chẳng thấy bóng ai
Basho
Bài 48
-Gió đông thổi
mắt mèo
nhấp nháy
Yaso
Bài 49–
Kìa trông bận bịu
những chiếc buồm căng –
Trời mưa trên biển
Kyorai
Bài 50-
Mưa đã đủ rồi,
Rạ rơm trên ruộng
chuyển thành màu đen
Basho
Bài 51–
Mưa đông
trên chuồng
tiếng gà gáy ran
Basho
Bài 52-
Mưa phùn mùa đông
ngấm vào
rễ cây long não
Buson
Bài 53–
Lá rụng tơi bời,
chồng nhau lớp lớp
-Mưa rơi trên mưa
Gyodai
Bài 54–
Cô tịch mùa đông
chiều nay nghe mưa
dăng mờ trên núi
Issa
Bài 55–
Chiều hôm,
người xưa cũng như tôi vậy
–Mưa buốt rơi hoài
Buson
Bài 56–
Mưa lạnh trời khuya –
Ai còn thức đó
le lói ánh đèn
Ryota
Bài 57-
Giông tố nổi lên
mặt ai
mưa xối
Basho
Bài 58–
Trận mưa đá nhỏ
sâu thẳm không cùng
như niềm cô quạnh
Joso
Bài 59
-Mưa gõ trống
Tôi hớp những giọt mưa
lăn lăn trên mặt
Raizan
Bài 60–
Từng hồi
gió dữ nổi lên
chuyển sang mưa đá
Shiki
Bài 61-
Ao xưa
một chiếc dép rơm chìm sâu dưới đáy
Mưa đá lại rơi
Buson
Bài 62–
Lang thang
vầng trăng mùa đông
Trên truông một mình
Roseki
Bài 63
-Trong luồng lốc lạnh
vầng trăng cô đơn
trời cao chuyển vần
Meisetsu
Bài 64–
Những viên đá nhỏ
lạo xạo dưới chân
Trăng suông, lạnh buốt
Buson
Bài 65
-Ánh trăng mùa đông
bóng ngôi đền đá
cùng bóng hàng thông
Shiki
Bài 66-
Dưới ánh trăng đông
luồng gió bờ sông
mài mòn vách đá
CHORA
Bài 67-
Mình tôi vượt qua
chiếc cầu rung bần bật
Ánh trăng lạnh lùng
Taigi
Bài 68
-Bóng cây, bóng tôi
đều cùng chuyển động
dưới ánh trăng đông
Shiki
Bài 69-
Nghe bạch trĩ kêu
đêm không sao ngủ
Giá buốt ánh trăng
Kikaku
Bài 70-
Gặp một nhà sư
trên cầu
Trăng mùa đông
Buson
Bài 71-
Lạnh hơn băng tuyết
Vầng trăng đêm đông
soi mái đầu bạc
Joso
Bài 72-
Hoa cúc tàn rồi
tất phơi bờ dậu
hôm nay đẹp trời
Shiki
Bài 73-
Cổng chùa Mii
tiếng chuông đọng lại
giữa trời giá đông
Issa
Bài 74-
Tượng Phật trên truông
ngay đầu sống mũi
treo một giải băng
Issa
Bài 75-
Chiếc ao giữa rừng
đóng băng
rất dày
Shiki
Bài 76-
Trên sông mùa đông
một củ cải đỏ
đang trôi theo dòng
Buson
Bài 77–
Nỗi cô đơn mùa đông
xin có một điều
muốn hỏi phật Thích Ca
Shiki
Bài 78-
Trên sông mùa đông
hoa dâng Đức Phật
trôi xuôi theo dòng
Buson
Bài 79-
Con sông mùa đông
cạn không đủ nước
cho vịt dăm con
Shiki
Bài 80-
-Một con mèo hoang
đang trút gánh nặng
trong vườn mùa đông
Shiki
Bài 81-
Tiếng ai thì thào
đêm khuya đi qua
“Đại hàn!Đại hàn!”
Yaha
Bài 82-
Cưỡi ngựa-
Bóng tôi lạnh băng
đang bò dưới đất
Basho
Bài 83–
Đêm khuya
vô cớ
tôi lỏm nghe chuyện láng giềng
Kikaku
Bài 84-
Ngay xương cốt tôi
cũng cảm nhận được đệm nằm
Đêm lạnh buốt
Buson
Bài 85
Một con chuột
rơi vào chậu nước
Đêm lạnh
Buson
Bài 86–
Tiếng ai cưa gỗ
nửa đêm đông lạnh –
Cưa kêu đói nghèo
Buson
Bài 87–
Ngẩng đầu
tôi nhìn bóng tôi dài ngoẵng
Rét căm căm
Raizan
Bài 88–
Tiếng chuột
cào chiếc đĩa
–Sao đêm lạnh thế!
Buson
Bài 89–
Tỏi tây
rửa sạch trắng tinh
trông mà ớn lạnh
Basho
Bài 90-
Mùa đông
một du nữ trẻ
nạo nhọ nồi xoong
Issa
Bài 91–
Em bé lên mười
ai vừa cho nhà chùa
–Rét ngọt
Shiki
Bài 92-
Ngửng đầu
tôi thấy bóng tôi
in dài ngoẵng
Raizan
Bài 93-
Ôm chặt lồng ấp
vào lòng
nhưng tim tôi đâu còn ở đó
Buson
Bài 94
-Bếp lửa tàn
đêm sâu-
Có người gõ cửa
Kyoroku
Bài 95-
Một sáng mùa đông
than củi đỏ cười
tanh tách reo vui
Shiki
Bài 96-
Như lửa than củi –
Năm tháng lụi dần
cũng đành vậy thôi!
Issa
Bài 97-
Tuyết đầu mùa
dò thủy tiên
lả ngọn
Basho
Bài 98–
Một con chim vút bay
con ngựa già rùng mình
giữa truông khô héo
Shiki
Bài 99-
Và bây giờ nào!
cùng đi ngắm tuyết
mệt phờ mới thôi
Basho
Bài 100-
Năm tháng trôi qua
tôi đã giấu cha
mái đầu chớm bạc
Etsujin
Bài 101-
Khúc dạ ca
tuyết rơi rơi
Giã từ năm cũ
Shara
Bài 102–
Vầng trăng ban mai
bầy chim choi choi
xa xa rẽ đàn
Chora
Bài 103–
Thần linh đi vắng*
lá khô
chất đống
Basho
Bài 104–
Đơn côi mùa đông
tôi ngồi lặng nghe
mưa tuôn trên núi
Issa
Bài 105–
Trong chiều hôm
tăm tối,
cuốn lịch tận cùng
Buson
Bài 106–
Quyển lịch cũ,
tôi rất biết ơn
như là Kinh Phật
Buson
Bài 107-
Như lấy chân đẩy ra,
đi không ngoái lại –
Năm cũ qua
Senkaku./.
***
TỦ SÁCH DỊCH HAIKƯ NHẬT BẢN & HAIKƯ THẾ GIỚI
*** Sưu tầm,dịch thơ và giới thiệu :Đinh Nhật Hạnh ** *
Tham khảo: “HAIKUS”-ANTHOLOGIE – Roger Munier
(Fayard -Paris 1990)
Hà Nội-Ngõ Bằng lăng-Tiết Lập đông -2018
