LỜI BIÊN TẬP: Xin trân trọng giới thiệu tác phẩm Haiku mới nhất “ The forbidden Zone of Ice” (Vùng Băng tuyết cấm) ấn hành tại Ấn Độ tháng 1 năm 2018 của Ban’ya Natsuishi ,Chủ tịch Hiệp Hội Haiku Thế Giới (WHA) – tác phẩm thứ 98-vừa gửi tặng Haiku Việt.
Tác phẩm mới nhất của Ban’ya Natsuishi –Chủ tịch HH Haiku Thế Giới
“VÙNG BĂNG TUYẾT CẤM”
I-Lời giới thiệu
II-VÙNG BĂNG TUYẾT CẤM
III-TRÁI TIM ĐEN
Xin điểm sơ vài nét về Đại tác giả này-người Bạn lớn của Haiku Việt từ 2012.Ông sinh năm 1955 tại Quận Hiôgo,thị xã Aioi, Nhật Bản. Giáo sư Đại học Thiên Hoàng (Meiji) Tokyo.Sáng lập Hiệp Hội Haiku Thế Giới năm 2000 .Ông là nhà thơ Haiku đương đại có nhiều tác phẩm Haiku đã ấn hành trong nước và ở nước ngoài nhiều nhất thế giới,hiện đã gần 100 cuốn.Người ta đã suy tôn ông là “The Greatest Modern Haiku Master after Classic Master Matsuo Basho” Bậc thầy Haiku hiện đại lớn nhất ,sau Đại sư Haiku cổ điển Matsuo Basho.
Tuyển tập Vùng Băng tuyết cấm gồm 15 liên khúc độc lập có tiêu đề riêng ,độc đáo ,đa phần khó hiểu. Không riêng tập này mà cả những tập trước cũng vậy, đều lấp lửng,giàu điển tích thần thoại La mã,Hi lạp kể cả Kinh Cựu ước,nhiều tên nước ,tên thần …không hề kèm chú giải –một cách tôn trọng bạn đọc rất tế nhị của tác giả bậc Đại sư này.Tứ thơ của ông phong phú kỳ lạ,hầu như không có bài thơ nào na ná nhau giữa hàng ngàn bài,trên chục ngàn bài trong suốt hai chục năm qua.Đặc biệt có tác phẩm in 9 thứ tiếng như cuốn Nhà Hát Vùng Sa mạc “Le théâtre du Désert” mà người viết bài này đã trân trọng giới thiệu năm 2017 trên Website haikuviet.com. Ông lại còn tổ chức rất công phu trình diễn những khúc ưa thích của mình trên thông tin đại chúng bằng nhiều phương tiện hiện đại : thư pháp,thư họa,liên khúc haiku phổ nhạc,phiến đoạn múa ba lê dài hàng 15 phút…biến động ,súc tích và công phu phổ biến trên Đài BBC,Đài VOA …Nói đến Ban’ya Natsuishi ,là nói đến nỗi đam mê sáng tác,say sưa phổ biến Haikư và tổ chức các Đại hội Haikư ,Tọa đàm Haikư… quảng bá cho thể thơ độc nhất này hàng năm tại nhiều quốc gia trên các châu lục-trong đó có Việt Nam mà ông bà đã đến tham dự 2 lần năm 2012 và 2014.
Đọc Haikư Ban’ya quả không dễ cảm thụ, dù tác giả đã tự dịch thơ mình từ tiếng Nhật ra tiếng Anh hay tiếng Pháp- bởi lẽ cách thể hiện mới quá,lạ quá, chưa ăn nhập mấy với tư duy thẩm thơ phổ biến xưa nay vốn dễ dãi ,thiên nặng trữ tình ,lãng mạn của bao thế hệ đắm đuối trong ảnh hưởng thơ Đường,thơ Pháp cổ điển… dẫu hay; nhưng khiến ta khó lòng chấp nhận trào lưu mới ,quá mới.Bản thân người viết mấy dòng này ,quả thật còn mù mờ,cũng không hiểu mấy ý tứ của tác giả ,dù đã khá quen với thơ ông từ gần 10 năm nay,đã chuyển ngữ tiếng Việt hàng ngàn bài và bình luận vài tập .May ra cố tìm tòi,nghiền ngẫm mới thấu đạt nổi phần rất nhỏ nào.Ví dụ trong cả tập “ Vùng Băng tuyết cấm” chỉ vụt hiểu loáng thoáng phần nào chủ đích của tác giả qua các bài:
“ Con gấu đói /buộc phải ăn cả giấy / gục chết ngay trên Sân khấu Băng” ( bài số 13)
“Tuyệt vời ! / Cú nhảy lộn 4 vòng / ngay trên quả bom chưa phát nổ” (bài số 28)
“ Ngay trên mặt băng / vừa xảy ra va chạm giữa 2 vị thần linh ( bài số 32)
May quá,nếu không có 3 câu này thì dù nể phục tác giả mấy đi nữa chắc sẽ phải buộc điện đàm trao đổi dăm lần.Xin bạn đọc và các nhà thơ Haikư Việt kiên nhẫn dành nhiều thời gian hơn tìm ý ẩn sâu sắc,tinh tế phía sau -có lúc rất xa , phải nhắm mắt định thần, thẩm định những thông điệp ẩn,mờ thấp thoáng cho đến khi khóa bỗng tự bật ra cho ta nhập với luồng suy tư của tác giả.
“Con gấu đói đến mức cùng kiệt phải nhai giấy rồi chết vì khối băng khổng lồ Nam cực đang tan nhanh khiến cư dân hoang dã tiệt đường sinh sống,không nơi trú ẩn.Bắc cực hiện là vũ đài tranh chấp nguồn tài nguyên khổng lồ vô tận giữa các cường quốc ;tình thế chẳng khác gì ngồi trên bom chưa nổ ,chỉ cần một va chạm nhỏ là …xong”.Và biển Bắc,biển Đông…nào có khác gì !.Ai có thể đoán hiện chính xác có bao công trình ngầm dưới đáy sâu các Đại dương kia đang mai phục,chiếm cứ bất hợp pháp để rồi sẽ bất ngờ tấn công hủy diệt thế giới, độc chiếm thế thượng phong làm bá chủ địa cầu!Thế giới chia rẽ này mà giấc mơ hòa bình chỉ là lá bùa,liệu còn được bao hy vọng sống còn!Nhãn quan địa-chính trị của Ban’ya đã thấp thoáng từ thập kỷ trước,nay đã ngày càng rõ nét hơn trong cuốn “Giáo hoàng bay “(Flying Pope).Tất cả 99 bài đều chủ ý lặp lại điệp khúc “ Giáo hoàng bay”-tỷ như:
“Giáo hoàng bay / đóng băng ngay / trên Thiên an môn”
hay là
“ Với Giáo hoàng bay / Quả đất / là giọt nước mắt khổng lồ “
-“Một máy bay tự sát / làm tan biến một nhà chọc trời / và cả một con yếng nữa” Làm sao ta có thể đoán trúng con yểng ấy là ai!
Lại nữa “ Giáo hoàng bay / thả bóng mình / lên tòa Bạch ốc “
Và ví von rút từ Kinh Cựu ước như trong câu “ Trong chiếc vỏ chai / hai / con tàu Noah”
và thêm nhiều câu đố cực kỳ khó lý giải “ như Nghĩ về con rắn / đang nuốt con nhái / đang nuốt con rắn” …
Chúng tôi sẽ đăng tiếp những chương còn lại của cuốn “”VÙNG BĂNG GIÁ CẤM”trong thời gian tới để cùng nhau nghiên cứu xu hướng sáng tác và cách thể hiện những nhận thức,suy tưởng hiện đại quá mới mẻ ,không ràng buộc bởi tư duy cổ điển ngay tại chính quốc của tác giả. Mục tiêu của Ban’ya Natsuishi đã quá rõ trong đoản khúc nổi tiếng sau đây mà tác giả rất tâm đắc suốt nhiều năm qua:
” Gió / từ tương lai thổi tới / chia đôi dòng thác”
-Dòng thác nào? Phải chăng là Dòng thác Haikư xuất xứ từ xứ sở Hoa anh đào ,hiện đã lưu hành trên hàng trăm nước!
-Làn gió nào? Từ tương lai xa mờ mịt đang thổi tới! Phải chăng đó là Làn gió đổi mới,hiện đại hóa thể thơ ngắn nhất thế giới-Haikư mà ở Việt Nam, chúng ta đang chung sức trong Hiệp Hội Haikư Thế Giới từ năm 2012 !
Nghiên cứu để tìm hiểu và học hỏi thơ Ban’ya Natsuishi-vị Haijin thượng thặng bậc thầy được tôn vinh là Đại sư kiệt xuất thơ Haikư đương đại này quả thật khó khăn nhưng cũng thật thú vị lắm thay…
1-Paradise of ice / bipedalism / in such a bore
Thiên đường Băng giá/đi lại bằng đôi chân /chán ơi là chán
2-Under the ice / angels’s wings / breed and multiply
Dưới lớp băng / những đôi cánh thiên thần / kết đôi và sinh sôi
3-Gods with long hands and long legs / descend /on the Plateau of Ice
Chư thần chân tay lêu nghêu / giáng trần / trên Cao nguyên Băng giá
4-0ver the ice / a white horse changes into a swan-/evening
Trên mặt băng /chiều hôm, một con ngựa trắng / biến thành thiên nga
5-Dragging / the chains of depression / the capital of ice
Kinh kỳ băng tuyết / kéo lê xiềng xích /của nỗi muộn phiền
6- Stars and men in high speed spin / the capital of Ice
Những vì sao và người đời / xoay như chong chóng / trong thủ đô Băng
7-The capital of Ice / not one crack / repaired
Trong thủ đô Băng / không vết nứt rạn nào / được sửa sang
8- Bỉrdsong in a razoir / the capital of ice
Tiếng chim hót / trong lưỡi dao cạo / giữa Thủ đô Băng
9- On the ice / that flame in limited motion /–his hands and feet ?
Trên lớp tuyết / ngọn lửa kia cháy vừa phải /- chân tay người ấy sao rồi?
10-Mustache of a lonely God / planted / on the Mask of Ice
Ria mép một vị Thần cô độc /cắm / trên Mặt nạ của tuyết băng
11- Square of Ice – a wallet stolen / already becomes water
Công viên Băng tuyết / chiếc va li ai ăn trộm /đã biến thành nước rồi
12 Morning on victory / ice gets / harder and harder
Buổi sáng trên đà chiến thắng / băng đóng / ngày càng dày hơn
13- The bear that ate the papers / stares at / the Stage of Ice
Con gấu đói kia buộc phải ăn cả giấy / chết / ngay tại Sân khấu của Băng
14- Freezing point ? rains cats and dogs / on stupid people
Điểm đóng băng ư ? / mưa như trút / trên lũ người đần độn
15- Despite all / the gold coin is worshiped / in the Kingdom of Ice
Bất chấp tất cả / đồng tiền vàng vẫn được sùng bái / trong Vương quốc Băng
16- Roses of Ice / held out to you / you melt away in a flash
Những đóa hồng Băng / đưa ra ngoài trao cho anh / anh bị tan ngay trong ánh chớp
17- Myself in a previous life / visible for a moment / in the Burning Ice
Bản thân tôi trong kiếp trước / hiện ra chốc lát / trong lớp Băng đang cháy
18-Clock of Ice / íts hands are / deadly acupuncture needles
Đồng hồ băng /đôi kim là những / cây kim châm cứu chết người
19-Diamond dust / on my way walking / the Dog of Ice
Bụi kim cương / trên đường tôi dạo chơi / con Chó của băng
20- God’s piss / drips a bit / on the Ice of God
Thượng đế tè / lênh láng/ ngay trên thiên cung Băng
21-The Prince of Ice / crushed / by Arabic numerals
Hoàng tử Băng tuyết / bị khuất phục / bởi những chữ số Ả rập
22-The emporor / stops on the ice / his backbone a precipice
Hoàng đế / dừng bước trên nền băng / xương sống ngài là bờ vực thẳm
23- “Ping, ping” / cry the genitals / in the Theater of Ice
“Pinh,pinh”/ các cơ quan sinh dục kêu khóc / trong nhà Hát của Băng
24- Feverish / a narcissist dances / in the Ice
Một bông thủy tiên /nhảy múa cuồng nhiệt /trên nền Băng
25- Tears of Ice / trickle down / from the anus of ice
Nước mắt Băng / tuôn dòng / từ hậu môn băng
26- Flame from the bone / music from the bone / on ice
Ngọn lửa bốc từ xương / âm nhạc phát từ xương /ngay trên mặt băng
27- Perfect / quadruple jump / on an unexploded bomb
Tuyệt vời / cú nhảy lộn 4 vòng / ngay trên quả bom chưa nổ
28- Land of Ice /anger for a while / continues to be a cat
Vùng đất băng tuyết / nổi giận chốc lát / lại tiếp tục hiện thân là mèo
29- Climbing/ the Stairs of Ice / scattering salt
Trèo lên / những bậc thang băng / làm tung tóe muối
30- A permanent rainbow is ice / we who vanish / are water
Cầu vồng vĩnh cửu là băng / còn loài người chúng ta đã triệt phá tan tành / là nước
31-On the ice / an encounter / between two geniuses
Trên mặt băng /đã xảy ra va chạm / giữa 2 vị thần linh
32-Joy of Ice / under the feet of / the King of Ice
Niềm vui của băng / ngay dưới chân / Hoàng đế Băng
33- The Minister of Ice / buried alive in the coins of Ice
Bộ trưởng bộ Băng giá / bị chôn sống / giữa đống tiền bằng băng
34- Dinosaur of Ice / its tail / becomes a river
Đuôi / con khủng long Băng / biến thành dòng sông
35- Iceberg of malice / awaiting / a dance on the ship
Tảng băng trôi ma quái / đang chờ sẵn / một điệu vũ trên con tàu
36- Ice and ice/ nullify each other / Hell of Ice
Băng và băng / triệt tiêu nhau / Địa ngục của băng
37- Smash / a headpiece of ice / with a rolling pin
Vụt / một tảng băng to / bằng chiếc chày lăn bột
38- A ghost kidnapped / bound / by a line of ice
Một con ma bị bắt cóc / được trói chặt / bằng sợi băng
39- Textbook of ice / a numerical formula in one of its air bubbles
Sách giáo khoa của Băng / một công thức toàn con số / chứa trong một những bong bóng khí
40- An American of Ice / buried with / American words of Ice
Một công dân Mỹ bằng băng / chôn chung / với những chữ Mỹ cũng bằng băng
41- Until when will it ring ? / the Bell of Ice / in the colony
Đến bao giờ / chuông Băng sẽ kêu vang ? trong khu kiều dân
42- A car of Ice / falls down / the Cliff of Ice
Một xe đầy băng / đổ ập xuống / từ vách núi băng
43- Homeless child / holding hands / over the Light of Ice
Chú bé không nhà / giơ cả 2 tay / trên Ánh sáng băng
44- In the emptiness / of the moon / the Pope frozen with a stoop
Giữa cõi hư không / của mặt trăng / Giáo hoàng bị đóng băng trong tư thế ông gù
45- Theater of Ice / a red finger marks it / with a period
Nhà hát Băng / ngón tay đỏ đánh dấu / bằng một chu kỳ
46- Ice,Ice / if you fall asleep / you will become the Earth ./.
Băng,băng ơi / nếu chú mày mà ngủ /chú sẽ trở thành quả Đất nghe chưa!
Hà Nội ngày 09/5/2018
Đinh Nhật Hạnh (dịch)
