Haiku, thể thơ Nhật Bản đang trở thành hiện tượng đặc biệt. Cả thế giới làm thơ Haiku. Từ châu Á, Châu Âu, châu Phi, châu Mĩ, châu Đại dương. Các thứ tiếng phổ biến như tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Hán, tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Đức,… đều có người viết Haiku. Việt Nam cũng là một trong các nước như vậy. Haiku vào Việt Nam chưa lâu, nhưng các Haijin ( người sáng tác Haiku) Việt đã có nhiều bài đăng trong tạp chí của Hiệp hội Haiku quốc tế ( ví dụ cá tác giả Đinh Nhật Hạnh, Lý Viễn Giao, Phùng Gia Viên, Mai Liên, Đinh Trần Phương, Đỗ Tuyết Loan,…)
Người Việt sáng tác Haiku Việt khi tiếp xúc với những bài thơ Haiku cổ điển mẫu mực của Basho. Đồng thời với việc nắm bắt các đặc điểm thi pháp của thể thơ này.
Thơ Haiku Việt có thể không có quý ngữ ( từ chỉ mùa), cũng không nhất thiết ngắt dòng theo công thức 5-7-5 ( mười bảy từ, tương đương mười bảy âm tiết). Haiku Việt vẫn đảm bảo ngắt làm ba dòng và sự vật được đề cập trong 3 dòng đó tuân thủ nhịp thời gian ( jo – ha – kyu tự – phá – cấp) một cách linh hoạt.
Một trong các điều thú vị là người Việt có thể chuyển thể những câu ca dao, câu Kiều, hoặc bất kì một câu thơ yêu thích nào trong kho tàng thơ ca Việt sang thể Haiku. Những câu thơ đó sẽ thành bài Haiku mới. Không rõ người Nhật có làm việc chuyển thơ loại khác sang Haiku? Người Trung quốc có chuyển thơ Đường luật thành Haiku? Người Nga có chuyểnÂÂ những bàiÂÂ thơ dân gian hay thơ hiện đại thành Haiku? Nếu họ không làm thì qủa thật, việc chuyển thể này ở Việt Nam là một cách làm độc đáo.
Tất nhiên, cũng từa tựa như việc dịch thơ nước ngoài ra thơ Việt. Người giỏi ngoại ngữ cùng lúc thưởng thức cái hay của nguyên tác và cái hay, ( cũng như chưa hay, chưa đạt) của bản dịch. Trường hợp này, người Việt vốn đã biết cái hay của áng thơ Việt, giờ lại thêm một lần thú vị thấy nó được chuyển thể thành Haiku. Nó là một phiên bản mới của câu thơ gốc. Chất lượng chuyển thể tùy thuộc vào cái hay của thơ Việt và khả năng chuyển thể của người chọn.
Chuyển câu thơ hay tiếng Việt sang Haiku Việt là một thách thức đầy thú vị cho các Haijin Việt và tất cả bạn đọc yêu thơ. Và rất có thể trong việc đố thơ ở các chương trình giải trí, có thể chọn phần Haiku Việt, đố người đọc bài Haiku đó vốn gốc của câu thơ nào.
Dười đây xin thử nghiệm về cách làm xuôi đó. Cũng là một kiểu làm Haiku chẳng giống ai!
- 1. Long lanh đáy nước in trời
Thành xây khói biếc, non phơi bóng vàng
Nguyễn Du
Haiku:
Thu
Thành biếc non vàng
Đáy nước long lanh
- 2. Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông
Nguyễn Du
Haiku:
Chim quyên kêu
Dưới trăng
Lựu trổ hoa lửa sáng
- 3. Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi
Ca dao
Haiku:
Thôn nữ
Tát nước
Đổ ánh trăng vàng lên ruộng lúa xanh
- 4. Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương
Ca dao
Haiku :
Canh rau muống
Cà dầm tương
Vị quê hương
- 5. Mặt trời càng lên tỏ
Bông lúa chín thêm vàng
Sương treo đầu ngọn cỏ
Sương lại càng long lanh
Trần Hữu Thung
Haiku:
Mặt trời đỏ
Bông lúa vàng
Sương đầu ngọn cỏ long lanh
- 6. Anh yêu em như anh yêu đất nước
Vất vả thương đau tươi thắm vô ngần
Nguyễn Đình Thi
Haiku:
Anh yêu
Đất nước và Em
Vất vả thương đau tươi thắm
- 7. Thuyền ta lướt nhẹ trên Ba Bể
Trên cả mây trời trên núi xanh
Hoàng Trung Thông
Haiku:
Ba Bể
Thuyền lướt nhẹ
Trên mây trắng núi xanh
- 8. Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút còn mây súng ngửi trời
Quang Dũng
Haiku:
Dốc khúc khuỷu thăm thẳm
Chiến sĩ lên
Súng ngửi trời
V.N
