Lời người giới thiệu:
“Những ấn tượng về giấc mơ” là tuyển tập thứ 13 về Thơ Haiku của trẻ em thế giới do Hãng Hàng không Nhật Bản (JAL) xuất bản năm 2014.
Tuyển tập thơ Haiku này lựa chọn trong tổng số 19.000 bài của cuộc thi thơ dành cho trẻ em với chủ đề “Giấc mơ”, tổ chức tại 34 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trong 25 năm kể từ năm 1990, tổng số bài dự thi đã lên tới 650.000 bài.
Tất cả các nước dự thi đều có bài được chọn in trong tuyển tập này, có nước chỉ có 1 bài (Đan Mạch, Srilanca, Rumani), có nước có 2 bài (Trung Quốc, Ucraina), nhiều nước có hàng chục bài (Mỹ – 20 bài, Nhật – 10 bài, Singapore – 11 bài…), còn Việt Nam có 10 bài được đăng tuyển. Tác giả đều là trẻ em, tuổi từ 5 đến 15 tuổi. Thứ tự các nước xếp theo bảng chữ cái alphabet. Các bài thơ được sắp xếp theo 3 phần là : 1) Hướng tới một thế giới ước mơ; 2) Mơ ước của tôi; 3) Về tương lai.
Sách in màu, có nhiều tranh ngộ nghĩnh do chính các em dự thi vẽ. Mỗi bài đều in bằng 3 thứ tiếng (tiếng bản ngữ của tác giả, tiếng Anh và tiếng Nhật, riêng các bài bằng tiếng Nhật thì in theo dòng dọc và chỉ in bằng tiếng Anh, tiếng Nhật), kèm theo tên, giới tính, quốc tịch.
Các bài thơ đều viết thành 3 dòng, không có tiêu đề và không vần, mỗi dòng chỉ có vài từ ngắn gọn.
Hãy đề cao hòa bình thế giới qua thơ Haiku (lời nói đầu của Akito Arima[1] cho cuốn sách)
Thơ Haiku, một nghệ thuật văn chương không chỉ dành riêng cho người dân Nhật Bản mà ngày càng tác động nhiều vào trái tim của mọi người trên thế giới. Mọi lứa tuổi, các em trai và em gái từ 4 đến 15 tuổi cho tới người lớn và người già đều thích đọc và làm thơ Haiku.
Thơ Haiku trở nên phổ biến vì thứ nhất, mỗi bài đều ngắn và không khó để sáng tác. Thơ Haiku Nhật thường gồm 17 âm (xếp theo cấu trúc 5-7-5). Trong các ngôn ngữ phương Tây, thơ Haiku thường là các bài ngắn 3 dòng, mỗi dòng có khoảng 3 đến 4 từ. Thú vị ở chỗ ngay cả người Nhật cũng có thể sáng tác các bài thơ Haiku tiếng Anh. Bằng cách đơn giản ghép các từ tiếng Anh họ dùng hàng ngày, như vậy chẳng cần quá nhiều từ để hoàn thành một bài thơ Haiku tiếng Anh. Điều tôi muốn nói là làm một bài thơ ngắn như thơ Haiku, dù bằng tiếng Anh hay tiếng Nhật thì cũng đều dễ dàng. Điều này cũng áp dụng cho tiếng Pháp, tiếng Đức hoặc các tiếng khác. Ở Trung Quốc tồn tại một thể thơ gọi là Hán Bài (hanpai) – thơ ngắn bằng tiếng Trung theo phong cách Haiku, dùng chính xác 5-7-5 chữ Hán. Tôi nghĩ rằng ngay cả những người Nhật không nói tiếng Trung cũng có thể tạo ra các Hán Bài bằng cách dùng các chữ Hán mà người Nhật vẫn dùng hàng ngày.
Lý do khác làm cho thơ Haiku được yêu mến trên thế giới là cốt lõi của thơ Haiku chứa đựng vẻ đẹp của thiên nhiên hay những sự việc mà bạn thấy quanh mình trong đời sống thường ngày. Nghĩa là bạn có thể tạo ra hàng chục bài thơ Haiku, lấy chủ đề là những gì nhận thấy quanh mình. Điều gì làm bạn quan tâm, điều gì làm bạn ngạc nhiên, điều gì bạn băn khoăn, bạn xúc động, hoặc những trải nghiệm cá nhân khác đều có thể đưa vào thơ Haiku.
Haiku là của bạn, bất kể bạn ở tuổi nào hoặc ở bất cứ đâu trên thế giới. Tại sao vậy? Vì Haiku là thể thơ ngắn nhất và chủ đề của nó có thể liên quan đến đời sống hàng ngày của bạn. Một ưu điểm nữa là các bài thơ Haiku do mình hay người khác làm đều rất dễ nhớ.
“Thơ Haiku của trẻ em thế giới” là (các) tuyển tập thơ Haiku của trẻ em lứa tuổi từ 4 đến 15. Tuyển tập này tập hợp thơ Haiku của các bạn thiếu nhi đến từ nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ, không chỉ bằng tiếng Nhật mà còn bằng tiếng Anh và các tiếng khác. Chắc chắn là bạn sẽ vui lòng đọc các bài Haiku này với tràn trề thanh xuân và tươi trẻ.
Từ nước này sang nước khác, phong cách sống của con người thay đổi và ngoại cảnh thiên nhiên cũng như vậy. Cây, chim và động vật khác nhau tùy theo nơi chốn. Thơ Haiku dù ngắn, khi viết về các chủ đề liên quan tới thiên nhiên và đời sống thường nhật sẽ giúp cho con người ở các quốc gia khác nhau hiểu biết và cảm thông lẫn nhau. Đọc “Thơ Haiku của trẻ em thế giới” với rất nhiều bức tranh, tôi hoàn toàn chắc chắn rằng mọi người sống trên hành tinh này đang duy trì cùng một khung bậc tư duy. Nhiều bài thơ Haiku trong tuyển tập này giúp chúng ta cảm nhận rõ ràng về tính dân tộc (như dân tộc Mỹ) hoặc về nơi sinh (như Âu châu) của người viết. Những người viết thuộc các nước phương Đông rất độc đáo mà bản thân tôi xin chia sẻ sự đồng cảm với họ.
Các cậu bé, cô bé trên thế giới quan tâm đến thơ Haiku, sao các bạn không làm ra càng nhiều thơ Haiku bằng ngôn ngữ riêng của các bạn, có thể bằng tiếng Anh, tiếng Nhật và các tiếng khác, và trao đổi quốc tế với càng nhiều người càng tốt để rồi các bạn sẽ hiểu biết về các nền văn hóa khác và đóng góp vào việc cổ vũ cho một thế giới hòa bình?
Cuối cùng, tôi rất vui chia sẻ với bạn rằng, thêm lần nữa, hội thi này cũng như các hội thi trước có cả các bài thơ Haiku in ở dạng chữ Braille (dành cho người khiếm thị). Hai công trình thơ Haiku bằng chữ Braille kèm theo tranh vẽ đã xuất hiện trong tuyển tập lần này. Thật vui khi hình dung các độc giả với tấm lòng tri ân trước những công trình ấy.
Giới thiệu một số bài thơ trong tuyển tập
Today I have dreamt / of the white moon / and your smile
Hôm nay tớ đã mơ
về vầng trăng màu trắng
và nụ cười của cậu
Juan Ramiro Sell (nam, 10 tuổi – Tây Ban Nha)
Oh, spring in Vietnam / good cerebrating season / the best season in a year
Ôi! mùa xuân Việt Nam
mùa của những lời chúc tốt lành
mùa đẹp nhất trong năm
Hoàng Ngọc Linh (nữ, 13 tuổi – Việt Nam)
I’m a hero / I defeat everyone in my sleep / good night!
Ta là một người hùng
chiến thắng tất cả trong giấc ngủ
chúc ngủ ngon!
Jacob Zonta (nam, 8 tuổi – Slovenia)
In the dark night / the cricket sings nonstop / to sleep or to dream?
Trong đêm đen
dế gáy không ngừng
ngủ hay là mơ?
Caio Ramon Wendrechoski (nam, 10 tuổi – Brazil)
Into our flower garden / my teacher comes / flying like a butterfly
Trong vườn hoa nhà em
thày đến
như một cánh bướm bay
Tera Han (nữ, 7 tuổi – Đại Hàn)
A sensible leader knows the way / he goes that way only and if needed / he shows the way to us
Nhà lãnh đạo nhạy cảm biết con đường
ông chỉ đi trên đường ấy
và khi cần, chỉ cho chúng ta
Anushree (nữ, 9 tuổi – Ấn Độ)
Oh, the poor ant / it also deserves / freedom
Ôi, con kiến tội nghiệp
nó cũng đáng được hưởng
tự do
Luca Ferrauto (nam, 8 tuổi – Italia)
My house is on fire / everyone is shouting for help / fortunately, it is just a dream
Nhà tớ bốc cháy
mọi người hoảng loạn kêu cứu
may thay, đó chỉ là giấc mơ
Nisakorn Promborisut (nữ, 12 tuổi – Thái Lan)
I can feel in a dream / the warm of my mom / I can hear in a dream the melody of her lullaby
Tôi có thể cảm thấy khi mơ
hơi ấm vòng tay mẹ
và nghe được khúc hát ru của mẹ trong mơ
Subasinghe Arachchige Ruwini Pramodya (nữ, 9 tuổi – Srilanca)
Summer heat / clearly reverberating / the sound of stone
Cái nóng mùa hè
dội lại rõ ràng
âm thanh của đá
Kazunori Tada (nam, 13 tuổi – Nhật Bản)
I, the frozen moon / see my shining friends, the stars / shiver in the night
Tôi, vầng trăng băng giá
thấy các ngôi sao bạn mình tỏa sáng
run rẩy trong đêm
Marissa Lum (nữ, 10 tuổi – Mỹ)
The dreamy violet / opens its velvet petals / spring morning
Màu tím mộng mơ
mở những cánh hoa nhung
buổi sáng mùa xuân
Shushan Tonyan (nữ, 13 tuổi – Armenia)
Rain sounds / morning coming / animals wake up
Tiếng mưa
bắt đầu buổi sáng
các con vật thức dậy
Vilma Ranasen (nữ, 11 tuổi – Phần Lan)
In my dream / I played with polar bear / in my snowy backyard
Trong giấc mơ
chơi đùa với gấu Bắc cực
ở sân sau nhà em đầy tuyết
Tasha (nữ, 8 tuổi – Canada)
Nghiêm Xuân Đức dịch và giới thiệu
[1] Chủ tịch Hội thơ Haiku thế giới, Nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục.
