
1.Năm 2014 Harari đã viết
về Loài người tinh khôn¹ và Loài người thần thánh²
mà chẳng viết gì về chủng Corona
2.Năm 2016 Harari đã nêu
21 bài học cho thế kỷ XXI
mà không cảnh báo đại dịch Covid-19
3.Đọc bộ sách của Harari
bỗng thấy loài người chúng ta
vừa là nạn nhân vừa là thủ phạm
Giới thiệu về Yuval Noah Harari:
Yuval Noah Harari sinh năm 1976, là nhà nghiên cứu lịch sử người Israel. Ông nhận bằng Tiến sĩ của Đại học Oxford (2002), hiện nay là giảng viên Khoa Lịch sử tại Đại học Do Thái, Jesusalem (Hebrew University, Jesusalem). Bộ ba quyển sách của ông: Loài người tinh khôn – lược sử nhân loại (Sapiens: A Brief History of Humankind, 2014), Loài người thần thánh – Lược sử tương lai (Homo Deus – A Brief History of Tomorrow, 2016) và 21 bài học cho thế kỷ XXI (21 Lessons for the XXI Century, 2018) được đón nhận nồng nhiệt trên khắp thế giới, tạo nên nhiều hứng thú cũng như tranh cãi trong độc giả.
Năm 2002, ông kết hôn người người chồng đồng tính hiện tại là Itzik Yahav, người mà ông gọi là “internet vạn vật của tôi” đồng thời là người quản lý của ông. Harari là một nhà khoa học thực hành thiền định và ăn chay trường.
Trong những ngày giãn cách xã hội, tôi đã tìm đọc bộ ba kiệt tác của Yuval Noah Harari mấy năm gần đây đang được đón nhận nồng nhiệt trên thế giới. Tiến sĩ sử học Israel, với trí thông minh vốn rất nổi tiếng của dân tộc Do Thái, sự uyên bác và khiếu hài hước của một nhà khoa học trẻ hiện đại đã dẫn dắt ta đi từ tổ tiên chúng ta “loài người tinh khôn” (Homo sapiens) đến loài người trong tương lai “loài người thần thánh” (Homo Deus) nhờ những phát minh vĩ đại và những tiến bộ khoa học vĩ đại chưa từng có trong thế kỷ XX và cuộc “hôn phối” giữa công nghệ sinh học và công nghệ thông tin vào đầu thế kỷ XXI. Theo Harari cuộc “hôn phối” giữa hai ngành khoa học này có thể làm cho con người “có quyền năng kiểm soát thế giới bên trong và tái định hình bản thân nhưng vì không hiểu được sự phức tạp của chính tâm trí mình nên những thay đổi chúng ta sẽ tạo ra có thể đảo lộn hệ thần kinh đến mức chính hệ thần kinh của chúng ta có thể sụp đổ”. Thụ tinh nhân tạo, thiết kế thai nhi, sửa đổi bộ gen người, sinh vật và vi sinh vật, người máy thông minh, kiểm soát từng thành viên trong xã hội bằng trí thông minh nhân tạo (AI: Artificial Intelligence), Internet vạn vật (IoT: Internet of Things) và dữ liệu lớn (Big Data) … là những bước đi chập chững thời tiền sử của loài Homo Deus (Loài người thần thánh) nhằm từng bước tiến tới thay thế các vị thần để “thế thiên hành đạo”. Câu hỏi mà Harari đặt ra là khi loài người đã trở thành những vị thần thì “liệu có gì nguy hiểm hơn những vị thần bất mãn và vô trách nhiệm, họ không biết mình thực sự muốn gì?” (Sapiens – Lược sử loài người, tr. 526, bản tiếng Việt).
Harari đã có một Chương rất hay về nguồn gốc các đại dịch trong lịch sử loài người do vi khuẩn, virus mà ông gọi là “những binh đoàn vô hình” đã càn quét nhân loại như đại dịch “Cái chết đen” năm 1330. Hai thế kỷ sau, năm 1530 những trận dịch – món quà “tiếp thị miễn phí” -Â do các nhà thám hiểm Châu Âu mang đến cho những bộ lạc bản xứ kèm theo những thành quả của nền văn minh công nghiệp – đã tiêu diệt đến 90% người dân bản địa ở Mexico, người Maya, người Aztec… Ở thủ đô của người Aztec thời đó, 75% dân số đã tử vong trong vòng hai tháng.
Mặc dù Harari không nhắc gì đến một đại dịch cụ thể kiểu như SARS-Covid-19 mà chúng ta đang đương đầu, tôi chú ý đến một dòng tiên tri đến lạnh người của Harari cách đây 5 năm: “Rất có khả năng các dịch bệnh lớn đe dọa loài người trong tương lai là do chính con người tạo ra, để phục vụ một ý thức hệ tàn bạo nào đó” (Homo Deus – Lược sử tương lai, tr.21, bản tiếng Việt).
Đến đây, tôi bỗng nhớ đến câu nói nổi tiếng của nhà báo Julius Fucik³, tác giả quyển sách “Viết dưới giá treo cổ”: “Hỡi nhân loại, hãy cảnh giác!” để nhắc nhở thế giới phải có trách nhiệm ngăn chặn mọi mầm mống phát xít. Trong bối cảnh thế giới toàn cầu hóa kinh tế và toàn cầu hóa dịch bệnh ngày nay, lời kêu gọi của Julius Fucik vẫn còn nguyên giá trị.
LVT
Chú thích:
[1] Loài người tinh khôn: Homo sapiens đã xuất hiện khoảng 70.000 năm trước đây
[2] Loài người thần thánh: Homo Deus, danh từ mà Harari dùng để ám chỉ loài người trong tương lai
[3] Julius Fucik (23/2/1903-8/9/1943): Nhà báo, nhà văn, nhà phê bình văn học, đảng viên Đảng Cộng sản Tiệp Khắc, người tiên phong trong phong trào kháng chiến chống Phát xít Đức. Ông bị Phát xít Đức cầm tù, tra tấn và hành quyết.