Trong truyền thống thơ ca Nhật Bản, Haiku giữ một vị trí rất quan trọng. Nó là một viên ngọc quý và là một phần tài sản tinh thần trong kho tàng văn học Nhật Bản. Vì vậy, ở lĩnh vực văn học nói chung và thơ Haiku nói riêng, người Nhật đều tìm cách bảo tồn và phổ cập hóa một cách mạnh mẽ. Trên tinh thần đó, năm 1994, thành phố Ueno ở tỉnh Mie, nơi được biết đến là nơi sinh của Basho Matsuo, đã đề xuất lấy ngày 19 tháng 8 là “Ngày Haiku” để kỷ niệm 350 năm ngày sinh của Basho. Năm 1998, tại Hội nghị Thiếu niên Quốc tế Matsuyama ở tỉnh Ehime đã quyết định ngày 19 tháng 8 là “Ngày Haiku” và tổ chức cuộc thi haiku “Haiku Koshien” dành cho học sinh trung học.
Gần đây, với sự phát triển của mối quan hệ giao lưu văn hóa Nhật-Việt, Nhật Bản cũng đã bắt đầu tổ chức những cuộc thi sáng tác Haiku dành cho trẻ em ngay ở Việt Nam như “Cuộc thi làm thơ Haiku cho trẻ em thế giới” do Japan Airlines Việt Nam và Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản- Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam kết hợp tổ chức diễn ra định kỳ hàng năm với những chủ đề khác nhau rất sinh động.Thông qua những cuộc thi như thế này, không chỉ giúp làm gắn kết chặt thêm cầu nối giao lưu văn hóa giữa Nhật Bản và Việt Nam mà còn là cơ hội giúp các em rèn luyện, phát triển khả năng tư duy về ngôn ngữ và cảm thụ văn học vì sáng tác thơ Haiku cần khả năng quan sát, chắt lọc để thể hiện một cách tinh tế nhất cảnh sắc thiên nhiên, cảm xúc, tâm tư của mình cũng như để gửi gắm những điều muốn nói dưới hình thức “ý tại ngôn ngoại” như đặc trưng vốn có của thơ Haiku.
Ở Việt Nam, thơ Haiku đã được tiếp nhận, tiếp biến và được yêu thích từ rất lâu thông qua những hoạt động sôi nổi như tọa đàm, sáng tác thơ Haiku do CLB Haiku Việt tại Hà Nội và CLB Haiku TPHCM tổ chức. Nhưng do những điều kiện khách quan nên việc đưa Haiku vào trong cuộc sống, nhất là đưa Haiku đến gần với thế giới trẻ thơ vẫn còn “bỏ ngỏ, chưa sâu rộng và được thực hiện được thường xuyên dù đây cũng là mong muốn sâu thẳm của ban sáng lập, ban điều hành từ phía Câu lạc bộ Haiku Việt (phía miền Bắc) và CLB Haiku TPHCM (phía miền Nam) cũng như các CLB Haiku tại các tỉnh thành.
Bài viết sau đây của nhà nghiên cứu văn học Nhật Chiêu đã tóm tắt cô đọng nhất tình hình phổ cập Haiku Nhật tại Việt Nam trong quá trình giao lưu và tiếp biến Haiku tại Việt Nam :
“Thơ Haiku dù ban đầu mang đặc trưng Phù Tang nhưng thời hiện đại càng ngày mang tính quốc tế. Không ai tính nổi trên thế giới đến thời điểm này có bao nhiêu người theo đuổi sáng tác thơ Haiku. Đủ màu da cho thơ Haiku. Đủ phong cách cho thơ Haiku. Đủ lứa tuổi, đủ đề tài…
Sau 1975, bắt đầu giới thiệu thơ Haiku, viết Haiku, đến nay tôi cũng không ngờ thể thơ này lan truyền nhanh đến thế ở Việt Nam. Được đưa vào trường học và hàng loạt thơ Haiku ra đời, tất nhiên trong đó có câu lạc bộ Haiku Việt Hà Nội tiếp ngay sau Sài Gòn. Mười hai năm ấy biết bao nhiêu tình. Trong đó có bao nhiêu là tìm tòi lay đọng, bao nhiêu điều tự làm mới mình, bao nhiêu ra sức đưa thể thơ xa lạ kia vào tâm hồn Việt cho nhuần thấm. Đó là công sức nhiều người ở cả ba miền mà Câu lạc bộ Haiku Việt Hà Nội có đóng góp lớn lao. Bài Haiku sau đây của nhà thơ U100 Đinh Nhật Hạnh có thể kết đọng tình thơ Haiku ở Việt Nam:
“ Mưa vẫn tầm xuân
lất phất
Nắng còn say lắm hoa cau”
Phải, thơ Haiku Việt vẫn còn non tơ tầm xuân nhưng đã ấm nồng say đắm nắng. Và hoa cau Việt đã đi vào thơ Haiku. Tình tứ thế! Đáng yêu và có giá trị” (Nhật Chiêu)
“Nhật Bản là Haiku,Việt Nam là Lục Bát”. Có thể tóm gọn cô đọng như vậy trong lĩnh vực thơ ca truyền thống của Nhật Bản và Việt Nam. Định hướng kết hợp thể thơ Lục Bát và Haiku để đưa vào trường học và dạy cho trẻ em từ độ tuổi mẫu giáo qua những giờ học ngoại khóa cũng là một phương pháp hay để phổ cập rộng rãi hơn nữa Haiku tại Việt Nam trong thời gian sắp tới. Hy vọng trong thời gian sắp tới sẽ có nhiều hơn những hoạt động để gắn kết trẻ với Haiku hơn nữa. Không chỉ sáng tác thơ Haiku bằng tiếng Việt hoặc tiếng Nhật mà còn có thể tổ chức những cuộc thi diễn thuyết, bình thơ Haiku theo từng cấp lớp (đại học, cấp 3, cấp 2) hoặc vẽ tranh theo một chủ đề Haiku nào đó…
Năm 2023 này cũng là năm kỷ niệm 50 năm mối quan hệ ngoại giao hữu hảo giữa Việt Nam và Nhật Bản, thông qua cuộc tọa đàm lần này, chúng tôi hy vọng sẽ có nhiều hơn sự giao lưu kết nối và đồng hành từ phía các tổ chức hữu nghị, các cơ quan đoàn thể trong những hoạt động định kỳ thường xuyên như tọa đàm, sáng tác, giao lưu.. để tinh thần thơ Haiku Nhật được lan tỏa rộng rãi, sâu sắc hơn ở tại Việt Nam trong thời gian sắp tới như tinh thần của cuộc tọa đàm Haiku lần 3 do CLB Haiku Việt Hà Nội phối hợp với Hội hữu nghị Nhật Việt tổ chức vào tháng 8 vừa qua.
Gieo hạt Haiku
Hơn mười năm
Hoa nở muôn sắc
俳句の種を蒔いて
10年以上
多色の花が咲いていく
Sowing the seeds of haiku
More than ten years
Multicolored flowers are blooming
Gieo hạt Haiku
Hơn mười năm
Gắn kết tình Nhật Việt
俳句の種を蒔いて
10年以上
日越の繋がり
Đào Thị Hồ Phương
