the homeless man
takes off his shoes before
his cardboard house
Penny Harter
người đàn ông vô gia cư
cởi đôi giày
trước “ngôi nhà thùng giấy”
Lê văn Truyền dịch
Trong những chuyến công tác đến Châu Âu … tôi thường bắt gặp rất nhiều người vô gia cư phải sống trên hè phố. Cả tài sản nghèo nàn của họ chỉ để gọn trong một vali kéo nhỏ hoặc một chiếc xe đẩy. Họ làm những việc vặt, nhặt rác …, một số khá hơn và có chút tài lẻ như đàn hát, ảo thuật thì biểu diễn trên đường phố để kiếm chút thu nhập qua ngày. Mùa Đông họ thường ngồi bên những cửa cống rãnh trên hè phố để sưởi nhờ hơi nóng bốc lên từ nước thải xả ra từ các tòa cao ốc, khách sạn hoặc nhà hàng … Nhiều người luôn luôn có một con chó bên mình để làm bạn, để chia ngọt sẻ bùi. Các bà già thường ôm trong lòng, chăm chút, cưng nựng con mèo của họ. Giữa rừng người sang trọng vội vã qua lại trước mắt, họ lặng lẽ như những cái bóng, thậm chí như những người câm, chờ đợi và cảm ơn lòng hảo tâm của khách qua đường chỉ bằng cử chỉ, hoàn toàn không gây phiền hà cho mọi người. Buổi tối, đặc biệt về mùa Đông, họ thường ngủ trong những thùng giấy carton lớn, sáng dậy họ gấp thùng giấy lại và để gọn “ngôi nhà lắp ghép di động” của mình vào một xó xỉnh nào đấy.
Ở các thành phố lớn của Hoa Kỳ cũng thế thôi. Ở đất nước giầu nhất thế giới, đất nước của hàng triệu triệu phú, tỷ phú vẫn còn bao kẻ không nhà. Tôi đoán chắc, nữ haijin Penny Harter trong một đêm khuya đã bắt gặp một người vô gia cư trên hè phố, khi đi ngủ đã cởi đôi giày rách nát để sang một bên trước khi bước vào “ngôi nhà thùng giấy” của mình cũng như trước đây, là một người có giáo dục, ông ta đã vẫn làm như vậy trong ngôi nhà một thời của mình mà vì một lý do nào đó ông phải từ bỏ nó để gia nhập đội quân vô gia cư.
Đây có phải là biểu hiện rõ ràng nhất “mối quan hệ mâu thuẫn” giữa hình thức và nội dung như các nhà triết học từng đề cập đến? Hãy đừng nhìn vẻ ngoài bình thường, thậm chí tầm thường để đánh giá con người. Một người tử tế có nền tảng giáo dục tốt, trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng thực hành những gì họ đã được dạy dỗ từ tấm bé một cách hoàn toàn tự giác, tự nhiên. Hãy xem cách các “fan” của đội tuyển bóng đá quốc gia Nhật Bản, nước mắt lưng tròng, nén nỗi buồn thua trận dọn rác trên sân vận động sau những trận cầu của đội tuyển trên đấu trường khốc liệt “FIFA World Cup, Russia 2018”.
Tôi bỗng liên tưởng đến cảnh chen lấn tranh giành đồ ăn trong nhiều bữa tiệc buffet mà gần đây nhất là trong một nhà hàng ở Cần Thơ, cảnh các nhà hàng, khách sạn ở Singapore, Bangkok, Hong Kong, Kuala Lumpur … dán tờ cảnh báo bằng tiếng Việt (!!!) rằng sẽ phạt tiền những thực khách nào lấy đồ ăn mà không dùng hết, cảnh các quý khách hạng “VIP” (Very Important Person: Các Yếu Nhân), hạng “Business” (Thương Gia) của chúng ta chen hàng ở các sân bay quốc tế, ngay ở các cửa lên máy bay đã đặc biệt dành riêng cho “hành khách hạng ưu tiên”, mặc dù họ biết rằng máy bay có chỗ ngồi cho từng hành khách, không để ai phải đứng như khi bắt “xe đò lục tỉnh” ở Nam Bộ trước đây … Ta cũng bắt gặp ở nhiều chốn công cộng những bà mẹ, ông bố thúc giục con cái phải “ăn thua đủ” với các bạn cùng trang lứa mỗi khi xẩy ra một “sự cố” nào đấy. Lỡ có cháu nào nhường nhịn bạn bè thì ngay lập tức được bố mẹ tặng ngay nickname “Đồ ngu” hoặc được ân cần, âu yếm hỏi: “Sao con ngu thế hở con?”.
Đến đây, tôi bỗng muốn hô to: Muôn năm các nhà triết học thiên tài marxism đã phát hiện ra quy luật phổ biến “mâu thuẫn giữa hình thức và nội dung” để chúng ta tự tìm ra lời giải, tự an ủi cho mình và đỡ phải đau đầu vì sốc khi gặp những cảnh trớ trêu trên đây.
LVT
PENNY HARTER (sinh 1940). Harter là một trong những nhà thơ kaiku Hoa Kỳ lỗi lạc nhất, mặc dù bà vẫn sáng tác các bài thơ dài. Đã nhiều năm, bà là giáo viên và người cổ súy cho thơ haiku trong các nhà trường. Bà là đồng tác giả (cùng với William J. Higginson) tác phẩm “The Haiku: How to Write, Share and Teach haiku” (Haiku: Làm thế nào để Sáng Tác, Phổ Biến và Giảng Dạy Haiku). Bà đồng thời là Nguyên Chủ Tịch Hội Haiku Hoa Kỳ. Các tác phẩm thơ của bà gồm có: “Turtle Blessing: Poems” (Con Rùa Cầu Nguyện: Thơ), “Lizard Light: Poems from the Earth” (Ánh Mắt con Thằn Lằn: Thơ từ Trái Đất); “Buried in the Sky” (Chìm trong Bầu Trời); và gần đây “The Beastie Book” (Sách về Dã Thú), sách viết cho thiếu nhi, và một tuyển tập thơ “The Night Marsh” (Đầm Lầy Ban Đêm).
