Ngày 2/5/2017, phóng viên trang web haikuviet.com đã có lịch thăm và làm việc với BQL di tích lịch sử văn hóa Đền Tiên Nga tại số 53, phố Lê Lợi, TP Hải Phòng.
Theo ông Đoàn Minh Hiệu- Phó Ban quản lý DTLSVH và ông Nguyễn Duy Thành- Thủ nhang Đền Tiên Nga: Đền Tiên Nga là nơi duy nhất ở miền Bắc nước ta ghi dấu phong trào Duy Tân- Đông Du. Một trào lưu tư tưởng yêu nước, cách mạng rộng lớn đầu thế kỷ XX, do chí sĩ Phan Bội Châu khởi xướng và lãnh đạo. Trong phong trào Duy Tân- Đông Du do Phan Bội Châu lãnh đạo. Có những lần xuất dương sang Nhật, cụ Phan Bội Châu và các chí sĩ, thanh niên đã được ông Lý Tuệ (Nguyễn Hữu Tuệ) người làng Gia Viên giúp đỡ bí mật nuôi giấu ở Đền Tiên Nga để xuống biển đi tầu. Vì vậy tại đền Tiên Nga hiện nay nhân dân lập ban phối thờ các vị tiên hiền trong phong trào Duy Tân- Đông Du để tri ân công lao vì dân, vì nước của các vị chí sĩ.
Nhà yêu nước Phan Bội Châu (1867- 1940) đã sống những năm tháng ở Đền Tiên Nga cùng các thanh niên Việt Nam tiên tiến bấy giờ, do thủy thủ tầu viễn dương Nguyễn Hữu Tuệ tin cẩn nuôi dấu và đưa dần sang Hương Cảng, sang Nhật. Khi chính quyền thực dân bắt cụ Phan từ Nhật về Hải Phòng, nhân dân chí sĩ đã tổ chức chào đón cụ và đòi nhà cầm quyền Pháp ân xá. Sau phiên tòa ngày 25/11/1925, chính quyền thực dân đưa cụ Phan từ Hải Phòng về Huế giam lỏng đến khi cụ mất vào ngày 29/10/1940. Thời gian sống ở Đền Tiên Nga, TP Hải Phòng, cụ Phan Bội Châu đánh giá rất cao công lao của ông Nguyễn Hữu Tuệ, gia đình ông Tuệ có 1.040 m2 đất hiến cho nhân dân xây dựng Đền Tiên Nga.
Hiện ở Hải Phòng có phố Nguyễn Hữu Tuệ ở phường Gia Viên, quận Ngô Quyền; và có phố Phan Bội Châu ở phường Phan Bội Châu, quận Hồng Bàng và trên phố Phan Bội Châu có trường THCS Phan Bội Châu. Hiện bức ảnh cụ Tuệ ở ban thờ còn lưu bút tích chí sĩ Phan Bội Châu bằng chữ Hán:
Quân chi chiến tướng/ Quân xu nghĩa nhược khát/ Cấp nạn vong tử/ Đầu quốc sự phàm thập niên/ Phan Bội Châu, Tăng Bạt Hổ, Phan Chu Trinh, Cường Đế, Nguyễn Thượng Hiền dĩ cập Đông Du chi thiếu niên giai do quân mật tống, sự tiết bị tù, kỳ tử nhi bất cải;
Nghĩa là:
Bạn là chiến tướng/ Bạn theo việc nghĩa như khát nước/ Gặp nạn quên chết, theo việc nước đến chục năm/ Phan Bội Châu, Tăng Bạt Hổ, Phan Chu Trinh, Cường Đế, Nguyễn Thượng Hiền cùng những thiếu niên tham gia Đông Du xuất dương đều do bạn bí mật đưa đi. Việc bại lộ, bị tù đầy, bị tra tấn đến chết không đổi chí”.
MT
